मोरङ्ग जिल्ला, कटहरी गाउँपालिका— ५ कटहरीमा जन्मेकी अनिता मण्डलले एस.एल.सी.सम्म अध्ययन गरिन् । अध्ययन गर्ने क्रममा आमाबुवाले स्कूलमा पढ्न नपठाए पनि अंकलको साथसहयोगले स्कूल जान पाइन् । गाउँमै १५ वर्षको उमेरमा १८ वर्षीय किशन देव मण्डलसँग सामाजिक परम्परा अनुसार बाबुआमाले विवाह गरिदिए ।
त्यसपछि उनको समय घरायसी काममै समय व्यतीत हुन थाल्यो । ३ जना छोरी, २ जना छोरा, श्रीमान्, सासू, ससुरा सहित ९ जना सदस्य छन् संयुक्त परिवारमा । परिवारको मुख्य पेशा कृषि थियो । उनले ५ सन्तानमध्ये जेठी छोरीलाई उचित रूपमा शिक्षा दिई विवाह गरिदिइन् । एक छोरी र एक छोरा १२ कक्षामा बोर्डिग स्कूलमा पढ्दै छन् ।
सानै उमेरमा विवाह भएपनि पछिल्लो समय आफैंले केही गर्ने मनसाय उनी सामाजिक क्षेत्रमा व्यस्त छिन् ।
आफ्नो समुदायको गलत मूल्यमान्यतालाई परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्ने विचारका साथ उनी महिला फेडरेशन मोरङ्ग र ओरेक नेपालमा आबद्ध रहेर काम गरिहेकी छन् । सामाजिक क्षेत्रमा रहेर काम गर्न सुरूसुरूमा गाह्रो भए पनि बुझ्दै गएपछि परिवार र आफन्तले सहयोग गर्न थालेको उनी बताउँछिन् । उनको समुदाय पहिले धेरै पछाडि परेको भएपनि अहिले परिवर्तनलाई स्वीकार गरेर अगाडि बढ्दै छ ।
अहिले महिलाहरू समूहमा आबद्ध भई धेरै कुरा बुझेर छोरीलाई पनि पढाउने गरेको र स्वतन्त्र रूपमा काम गर्न पनि कुनै रोकावट नगरेको बताउँछिन् । श्रीमान्ले प्राथमिक स्वास्थ्य उपचार गर्ने काम गर्दै आएकाले घरव्यवहार चलाउन उनलाई सहज नै भएको छ । सुरूमा सासूससुरा छोरीछोरी जन्माएको भनेर उनीसँग रिसाए । पछि उनले छोरा जन्माउन खोज्दा जम्मा पाँच सन्तान भए ।
उनी आफ्नो मधेसी समुदायका पुराना र नराम्रा रीतिरिबाज र मूल्यमान्यतालाई परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्ने सोच राखेर नै सामाजिक क्षेत्रमा काम गर्न अघिसरेकी हुन् । उनी मधेसी समुदायमा सानै उमेरमा छोरीको विवाह ग¥यो भन्ने आमाबुवाको इच्जत बच्छ भन्ने सोचलाई परिवर्तन गर्नुपर्ने ठान्छिन् । उनी भन्छिन्, “मेरो सानै उमेरमा आमाबुवाले विवाह गरिदिए तापनि आउने पिँढीले भने यो चलन पूरै परिवर्तन गर्नुपर्छ ।”
यस स्थानसम्म आइपुग्नुको लागि साथसहयोग दिने विशेष गरेर उनको घरको अंकल, आमा र श्रीमान् नै हुन् । उनीहरूकै कारण समुदायमा गएर उनले आफूलाई चिनाउने मौका पाइन् । उनलाई सहयोग गरेको कारण श्रीमान्ले धेरै कुरा सहेर बस्नु प¥यो । हाल उनी श्रीमान्लाई एउटा महत्त्वपूर्ण व्यक्तिको रूपमा मान्ने गर्छिन् । मधेसी समुदाय पहिलेको तुलनामा निकै परिवर्तन भएकोमा उनलाई खुशी लागेको छ । हाल आफू छोरीलाई घरमा सीमित नराखेर स्कूल पठाउन र महिलाहरूलाई समूहमा आबद्ध हुनका लागि प्रेरित गर्दै आएको बताउँछिन् ।
उनले महिला अधिकार र सामाजिक न्यायमा निम्ति धेरै मान्छेका गाली सहनु परेको थियो । उनी कुनै पनि काम आफूबाट सुरुवात गर्न लागि आफू लगायत छोराछोरीमा पनि लागू गर्न चाहन्छिन् । उनलाई आफूले गर्न चाहेको काममा कसैले हस्तक्षेप गरेको कुरा मन पर्दैन ।
उनी सहयोग नगर्नेलाई पनि धन्यवाद दिन चाहन्छिन् किनकि बुझ्ने व्यक्ति त सहयोग गर्छ नै, तर सहयोग नगर्ने व्यक्ति पनि उसले जहाँसम्म जे बुझेको हुन्छ उसको ठाउँमा ऊ ठीकै हुन्छ । जसले राम्रो काममा बाधा गर्छ उसलाई अरुले पनि चिन्ने मौका पाउँछन् ।
अन्तमा खराब मान्छेले पनि सिक्ने मौका पाउँछ भन्ने उनको बुझाइ छ । उनी आफू जस्तै काम गर्ने व्यक्तिलाई धन्यवाद दिन्छिन् । अबका दिनमा महिलाहरूले हकअधिकार पाउनुपर्छ भनेर लड्ने पुरुष असल मानवको रूपमा स्थापित हुन्छ भन्ने उनलाई विश्वास छ ।
अन्तमा, अहिले पनि महिलाहरू सन्तुष्ट हुने गरी कानूनी अधिकार पाए पनि सामाजिक रूपमा न्याय नपाएको अवस्था छ । संघसंस्थाले पनि महिला तथा बालबालिकाको समस्या पहिचान गरी उनीहरूको व्यक्तित्व उठाउन निरन्तर लाग्नुपर्छ ।
ठेगाना: धनपाल गाउँपालिका, वडा नं. ४, लखन्तरी
संलग्न : ओरेक नेपाल महिला फेडेरेसन
उमेर: ५० वर्ष