पृष्ठभुमि
कोभिड १९ को भाइरसले फैलाएको विश्व्यापी महामारीले सबै जाति, उमेर, वर्ग, रंग, लिङ्ग, विकसित तथा अल्पविकसित राष्ट्रलाई प्रभाव पारेको छ । यस महामारीले हाल पारेको प्रभाव पश्चात् भविष्यमा आउन सक्ने दूरगामी असरहरुलाई लिएर हाल विश्व नै त्रसित अवस्थामा छ ।
यस महामारीको सम्भावित संक्रमणबाट आफुलाई सुरक्षित गर्न अहिलेको अवस्थामा हरेक व्यक्ति घरभित्रै बस्नुको विकल्प छैन । यस्तो अवस्थामा हाम्रो जस्तो पित्तृसत्तात्मक मूल्यमान्यता रहेको देशमा महिला तथा बालिकामाथि हिंसा गर्नका लागि सहज वातावरण सिर्जना भएको छ । संसारका सबै देशहरुमा यस्तो बन्दाबन्दीको स्थितिमा महिलामाथि हुने हिंसा बढेको अनुसन्धानहरुले देखाईसकेको छ ।
प्रत्येक वर्ष ७० प्रतिशत1 भन्दा बढी महिला घरेलु हिंसाबाट प्रभावित हुने गरेका छन् । योे बन्दाबन्दीको स्थितिले धेरै महिला तथा बालिकालाई हिंसापुर्ण बातावरणमा बाँच्न बाध्य बनाएको छ । हिंसा प्रभावितका लागि स्थापना भएका सहयोगी संयन्त्रहरुले समेत सहज रुपमा सेवा प्रदान गर्न नसकिरहेको अवस्था, अदालत लगायतका न्याय प्रदान गर्ने निकायहरु समेत बन्द÷नियमित सुचारु हुन नसकेको अवस्थामा महिलाहरुलाई आफुमाथि भएको हिंसाका विरुद्धमा बोल्न र न्यायका लागि पहल गर्न सहज स्थिती छैन । यसर्थ महिलामाथि भएका धेरै हिंसाहरु हाल बाहिर आउन सकेको छैन । यसको मतलब हाल हिंसा भएको छैन वा हिंसामा कमी आयो भन्ने होईन् ।
बन्दबन्दी शुरु भएदेखि महिला पुनस्र्थापना केन्द्र (ओरेक) ले ११ वटा जिल्लाबाट2 ४६ वटा महिला तथा बालिका माथि हुने हिंसाका घटनाहरु अभिलेखिकरण गरेको छ ।3 जसमा २९ वटा घरेलु हिंसा, ८ वटा समाजिक हिसा, ६ वटा बलात्कार, १ वटा हत्या, १ वटा हत्या वा आत्महत्या अनुसन्धानको क्रममा रहेको, १ वटा यौन दूव्र्यवहारका घटना रहेका छन् ।
२६ वटा घटनाहरु श्रीमानबाट, ७ वटा परिवारका सदस्यवाट, ८ वटा छिमेकीबाट, २ वटा प्रेमी ठानिएका व्यक्ति, १ वटा साथीबाट र १ घरमालिकबाट हिंसा भएको पाईएको छ । बलात्कारका घटनामा ३ वटा छिमकीबाट, १ वटा बुबावाट, १ वटा प्रेमी ठानिएका व्यक्तिबाट र १ वटा पहिचान नखुलेको व्यक्तिबाट भएको पाईएको छ । बलात्कारका ५ वटै घटना प्रहरीमा उजुरी दर्ता भईसकेको छ । घरेलु हिंसाका घटनामध्ये ४ वटा मेलमिलाप समितीमा गएको, ५ वटा प्रहरीमा उजुरी दर्ता गराइएको, ५ जना हिंसा सहन नसकेर आमाबुवाको घर÷ आफन्तकोमा गएर बसेको, १ जना बेपत्ता भएको छ भने बाँकी घरमा नै बसि रहेको अवस्था छ । सामाजिक हिंसाका घटनामध्ये ३ वटा प्रहरीमा उजुरी दर्ता भएको छ ।
सुझावहरु
हिंसा विरुद्ध नेपाल सरकारले लिएको शून्य सहनशिलतालाई यस प्रकोपको अवस्थामा समेत कायम राखि, हिंसाको उजुरी गर्ने वा चाहने बालिका तथा महिलाका लागि प्रहरी र न्यायीक समितिले आवश्यक सहयोग गर्नुपर्ने ।
हिंसा प्रभावितका लागि स्थापना भएका सहयोगी संयन्त्रहरुले हिंसा प्रभावितको आवश्यकता अनुरुप सुरक्षाआवास, मनोपरामर्श, स्वास्थ्य तथा कानुनी सहयोग सेवालाई संक्रमणको सुरक्षा अपनाई निरन्तरता दिनुपर्ने ।
हिंसाको जोखिम न्यूनिकरणका लागि सबै क्वारेन्टाइन स्थलहरुमा महिला, बालिका र लैगिंक तथा यौनिक पहिचान भएका व्यक्तिको लागि छुट्टै बस्ने व्यवस्थाको साथै छुट्टै चर्पी एवं नुहाउने ठाउँको व्यवस्था गर्नुपर्ने ।
प्रत्येक स्थानीय तहमा हिंसा प्रभावित वा कुनै पनि प्रकारको अप्ठ्यारोमा परेका महिलालाई तत्काल उजुरी दिने, प्रतिक्रिया दिने, आवश्यक सहयोग तथा सम्प्रेषण गर्ने ९च्भाभचचब०ि व्यवस्था सहितको हटलाईन सुचारु गर्नुपर्ने ।
धन्यवाद ।
लुभराज न्यौपाने
कार्यकारी निर्देशक
1महिला विरुद्ध हुने हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी“, ओरेक, नेपाल प्रहरी १४७७४, आर्थिक वर्ष ७५÷७६
2धनुषाबाट १३, मोरगंबाट ८, रुकुमबाट ५, कैलालीबाट ३, दागंबाट ३, काठमाण्डौंबाट ३, बर्दियाबाट १, सिरहाबाट ६, उदयपुरबाट २, सुनसरीबाट १, पर्साबाट १ (सञ्चारमाध्यम) लगायतका जिल्लाबाट अभिलेखिकरण भएका हुन् ।
3बन्दाबन्दी शुरु भएदेखि (मिति २०७६ चैत्र ११ देखि २७ गतेसम्म)