Click here for the English version
पृष्ठभुमि
विश्वव्यापी रुपमा फैलिएको कोभिड १९ महामारीको कारण विश्व पुनः आतंकित अवस्थामा रहेको छ । यस महामारीले सबै जाति, उमेर, वर्ग, लिङ्ग, विकसित, अल्पविकसित राष्ट्र सबैलाई प्रभाव पारेको छ । विश्व महामारीको अवस्थाबाट गुज्रिएको अवस्थामा सबैको ध्यान कसरी यस महामारीबाट बच्ने र बचाउने भनेर केन्द्रित हुनु स्वभाविक हो । यस महामारीको नियन्त्रण, रोकथाम र सम्भावित संक्रमणबाट आफुलाई सुरक्षित गर्न अहिलेको अवस्थामा हरेक व्यक्ति घरभित्रै बस्नुको विकल्प छैन । यस्तो अवस्थामा हाम्रो जस्तो पित्तृसत्तात्मक मूल्यमान्यता रहेको देशमा महिला तथा बालिकामाथि थप हिंसाको जोखिम बढेको छ । अहिले भएको लैंगिक हिंसाका घटनालाई यस सम्बन्धि निरुपणको अबस्था हेर्दा यो पनि भन्न सकिन्छ की यो महामारीबाट सिर्जित अर्को महाबिपद हो ।
.png)
निषेधाज्ञा तथा बन्दावन्दी शुरुवात भएदेखि महिला पुनस्र्थापना केन्द्र (ओरेक) ले १६ दिनको अवधिमा ९७ वटा महिला हिंसाका घटनाहरु अभिलेखीकरण गरेको छ । जसमा सबैभन्दा बढी ४२ प्रतिशत (४१ वटा) घरेलु हिंसा भएको छ । यस स्थितिले धेरै महिला तथा बालिकालाई हिंसापुर्ण बातावरणमा बाँच्न बाध्य बनाएको पुष्टि हुन्छ । यसैगरी २७ वटा (२८ प्रतिशत) बलात्कार, ८ वटा (८ प्रतिशत) हत्या , ८ वटा (८ प्रतिशत) सामाजिक हिंसा, ४ वटा (४ प्रतिशत) यौन दूव्र्यवहार, ३ वटा (३ प्रतिशत) आत्महत्या, २ वटा (२ प्रतिशत) मानव वेचविखन र ४ वटा अन्य प्रकारका हिंसामा क्रमशः २ जनाले पारिवारिक स्रोतका अनुसार लैंगिक हिंसाका कारणले आत्महत्या प्रयास गरेका र २ जना अलपत्र पारिएका घटना संकलन भएका छन् ।
.png)
यसरी संकलन भएका घटनाहरुमा ३२ वटा (३३ प्रतिशत) घटनाहरु श्रीमानबाट, १८ वटा (१९ प्रतिशत) परिवारका सदस्यवाट, १६ वटा (१६ प्रतिशत) छिमेकीबाट, ९ वटा ( ९ प्रतिशत) प्रेमी ठानिएका व्यक्ति, २ वटा साथीबाट, १ वटा सेवा प्रदायकबाट र २ वटा शिक्षकबाट हिंसा भएको पाईएको छ । बलात्कारका घटना १ वटा आफ्नै श्रीमानवाट भएको बैवाहिक बलात्कार, ९ वटा छिमकीबाट, १ वटा परिवारका सदस्यबाट, ४ वटा प्रेमी ठानिएका व्यक्तिबाट र १२ वटा पहिचान नखुलेको व्यक्तिबाट भएको पाईएको छ । यद्यपि धेरै हिंसाका घटनाहरु रिर्पोटिंग हुन सकेका छैनन भने घरपरिवारकै व्यक्तिहरुबाट भएका घटनाको उजुरी दिन प्रभावितहरुले नसकेको र तत्काल हिंसा प्रभावितका लागि सेवा प्रदान गर्ने संयन्त्रहरु पनि प्रभावित हुँदा न्याय पाउने विश्वास नै नभएका कारण पनि घटनाहरु बाहिर नआएको अवस्था छ ।
.png)
त्यसैगरी एकातिर हिंसा प्रभावितहरु निषेधाज्ञाले सहज रुपमा हिंडडुल गर्न नसकेका कारण घरभित्रै हिंसा सहेर बस्न बाध्य भएको अवस्था छ भने अर्कातिर हिंसा प्रभावितका लागि स्थापना भएका सहयोगी संयन्त्रहरुले समेत सहज रुपमा सेवा प्रदान गर्न नसकिरहेको अवस्था छ, त्यस्तै अदालत लगायतका न्याय प्रदान गर्ने निकायहरु समेत बन्द, नियमित सुचारु हुन नसकेको अवस्थामा महिलाहरुलाई आफुमाथि भएको हिंसाका विरुद्धमा बोल्न, न्यायका लागि पहल गर्न सहज स्थिती छैन । जसले दण्डहिनताको स्थितीलाई संरक्षण मिलेको देखिन्छ ।
यस बन्दावन्दीले नागरिकलाई कोभिड महामारीबाट सुरक्षित राख्न सहयोग पुयाउछ नै तर यस समयमो महिलामाथि हुने हिंसालाई रोक्न तत्काल कदम नचाल्ने हो भने नेपालमा यसले अर्को महापिडा थपिने सम्भावना निश्चित छ । महामारीको अवस्था छ भनेर महिलाका लागि संविधानतः तथा अन्य कानुनहरुले सुनिश्चित गरेका अधिकारहरुलाई नकार्न मिल्दैन । राज्य नागरिकको अभिभावक हो तसर्थ जुनसुकै परिस्थितीमा पनि नागरिकहरुको हरेक अधिकार संरक्षण गर्नु राज्यको प्रमुख कर्तव्य हो र यसतर्फ सरकारको ध्यान जान जरुरी छ ।
महिला पुनस्र्थापना केन्द्र (ओरेक) द्वारा सञ्चालन गरिएको २ वटा हटलाईन, २३ जना मनोविमर्शकर्ता, महिला मानव अधिकार रक्षक, साझेदार महिला सामुदायीक संघसंसस्थाहरुबाट, यी घटनाहरु अभिलेखिकरण गरिएको छ । यी मध्ये २८ वटा घटनाहरु सञ्चार माध्यमबाट संकलन गरिएका छन् ।
सुझावहरु
धन्यवाद ।
लुभराज न्यौपाने
कार्यकारी निर्देशक